Een huis in Spanje of Frankrijk nalaten… en dan….

januari 2025

Het aantal Nederlanders met een huis in het buitenland groeit. Vooral Spanje en Frankrijk zijn favoriet. Maar lang niet iedereen staat stil bij de gevolgen van buitenlands bezit voor de nalatenschap. Welk regels gelden er dan? Is een Nederlands (levens)testament wel geldig? Zeven dingen om op te letten.

1. VOOR NEDERLANDERS GELDT HET NEDERLANDSE RECHT, OF TOCH NIET?

Het Nederlandse erfrecht is uniek in de wereld. De wet kent weinig dwingende bepalingen, zodat wij veel vrijheid hebben om onze nalatenschap in een testament op onze eigen manier te regelen. Verder is het mogelijk om de langstlevende partner de touwtjes in handen te geven. Ook als er kinderen zijn. In Frankrijk en Spanje zijn de rechten van de kinderen veel sterker (zie punt 3).

Dan kan het zomaar zijn dat zij mede-eigenaar worden van uw vakantiewoning. Geeft u de voorkeur aan ons eigen systeem? Dan moet u zorgen dat het Nederlandse erfrecht van toepassing is op uw nalatenschap.

Regelt u niets, dan geldt volgens de Europese Erfrechtverordening het recht van het land waar de erflater op het moment van overlijden zijn of haar gewone verblijfplaats had.

Hierbij gaat het er niet om waar u ingeschreven staat, maar waar u uw sociale en maatschappelijke leven had.

Pensionado’s en andere Nederlanders die een deel van het jaar in Frankrijk of Spanje wonen, doen er dus verstandig aan om in hun testament expliciet te kiezen voor het Nederlandse erfrecht. ‘Dit is ook mijn advies aan Nederlanders die slechts af en toe in hun tweede huis verblijven. Want de rechtskeuze voor Nederland maakt niet alleen het Nederlandse recht van toepassing, maar ook een Nederlandse notaris bevoegd om het testament af te wikkelen.

En de ervaring leert dat wij wat pragmatischer te werk gaan dan onze Franse collega’s’, zegt kandidaat- notaris Mireille Bosscher, die werkt bij Ohmann Notariaat in Wassenaar en in Den Haag een adviespraktijk heeft in Frans notarieel en scaal recht. Overigens kunt u alleen kiezen voor het land waarvan u de nationaliteit heeft.

2. EEN FRANSE OF SPAANSE NOTARIS UW TESTAMENT LATEN OPSTELLEN – GOED IDEE?

Pas op: Nederlandse regels gelden niet vanzelf over de grens

Als u heeft gekozen voor het Nederlandse erfrecht, dan moeten de formuleringen in uw testament naadloos aansluiten bij de Nederlandse wet. Laat dat dus opstellen in Nederland, benadrukt notaris Judy Tromp van notariskantoor Hak & Rein Vos in Lelystad en Marbella. Zij adviseert Nederlanders die in Spanje wonen of daar een huis hebben. ‘Het testament en de Nederlandse wet zijn ons domein.

Juridisch inhoudelijk is na een overlijden de Europese verklaring van Erfrecht – waarin staat wie de erfgenamen zijn en welk erfrecht van toepassing is – het enige dat de Spaanse notaris hoeft te lezen.’ Bosscher benadrukt dat een Nederlands testament soms ‘naar de Franse situatie’ moet worden toegeschreven. ‘Ook al is een Nederlandse notaris door de rechtskeuze bevoegd om het testament uit te voeren, de Franse notaris is nog steeds nodig. Bijvoorbeeld om de tenaamstelling van de Franse woning na overlijden te wijzigen in het Kadaster. De afwikkeling van ingewikkelde Nederlandse testamenten verloopt niet altijd vlekkeloos in Frankrijk.

Denk aan constructies waarbij de langst levende partner een erfdeel van 1% krijgt, maar 100 % van de goederen in volle eigendom. Of dat iemand het recht op vruchtgebruik krijgt van de woning, maar die wel mag verkopen. Zulke mogelijkheden kent het Franse recht niet. Door een goed testament te maken dat rekening houdt met Franse onzekerheden, kun je nare verrassingen voorkomen.’

3. O JEE, DE LANGSTLEVENDE STAAT IN DE KOU

Erfrecht is bij uitstek een rechtsgebied dat gekleurd wordt door de waarden en gebruiken in een land. Het is geen geheim dat Nederland op dit vlak vrij vooruitstrevend is. Bij ons wordt de langstlevende zoveel mogelijk beschermd. In Frankrijk en Spanje daarentegen gaan de kinderen voor. Tromp: ‘In een groot deel van Spanje – alle zeventien comunidades hebben hun eigen erf(belasting)wetten – komt in beginsel twee derde van de nalatenschap toe aan de kinderen. Zij kunnen hun legitieme portie ook direct opeisen in goederen.

Als het gaat om een tweede woning, worden zij daar dan dus mede-eigenaar van.’ Bosscher: ‘Ook in het Franse recht wordt de langstlevende geen enig eigenaar of eigenaresse van de Franse woning.’ Dit betekent dat Nederlandse testamenten die in deze landen worden uitgevoerd, nadere toelichting vergen. ‘Ik zorg voor een heel goede uitleg, in het Spaans, dat de kinderen naar Nederlands recht moeten wachten, geen goederen kunnen opeisen en alleen een vordering in geld hebben die pas opeisbaar is als de langstlevende overlijdt’, zegt Tromp. ‘Zeker notarissen die weinig ervaring hebben met internationale nalatenschappen vinden het lastig dat de rechtspositie van de kinderen zo anders is’, vult Bosscher aan.

Onterving van kinderen vinden ze ook een vreemd concept. Bosscher: ‘Franse notarissen weigeren weleens om dat uit te voeren. Dan ontstaat de nare situatie dat een kind bijvoorbeeld de Franse legitieme portie krijgt, die veel hoger is dan de onze.

Sommige kinderen willen dit geld niet hebben, maar andere zeggen: kom maar op. Ook hier is de oplossing: ga niet te ver, houd zoveel mogelijk letterlijk het Nederlandse erfrecht aan voor het deel van het testament dat betrekking heeft op de Franse woning. Voor de bezittingen in Nederland kun je je meer vrijheid veroorloven.’ Heeft een echtpaar geen kinderen, dan kunnen ook de ouders van de overledene voor de Franse of Spaanse wet erfgenaam zijn.

‘Het gevolg is dat de Franse vakantiewoning eigendom wordt van de langstlevende en zijn of haar schoonouders. In Nederland is dit ondenkbaar’, zegt Bosscher. Tromp: ‘Ik maak het in de praktijk helaas mee: Nederlandse stellen die in Spanje wonen, niets geregeld, geen testament, een van de twee overlijdt en de schoonouders zijn erfgenamen. Een drama, in alle opzichten.’

4. TOCH MAAR TROUWEN?

In ons eigen land stelt de Belastingdienst mensen die een notarieel samenlevingscontract hebben of langer dan vijf jaar samenwonen, gelijk aan echtgenoten. Dan krijg je dus dezelfde fiscale vrijstellingen voor de erfbelasting. In Spanje en Frankrijk heeft de langst levende samenwonende partner echter geen enkele erfrechtelijke positie. Tromp: ‘

Al woon je twintig jaar samen, je wordt in de meeste comunidades gezien als vreemde. En dan betaal je in sommige comunidades tot 68 % erfbelasting.’

Bosscher: ‘Samenwoners met een notarieel samenlevingscontract vallen in Frankrijk in het hoogste successierechttarief van 60% .

Samenwonende eigenaren van een Franse vakantiewoning gaan soms spontaan trouwen als ik dit vertel.’ Let op: in tegenstelling tot in Nederland is ook een geregistreerd partner in Frankrijk geen erfgenaam; het is dan nodig om een testament te maken waarin u elkaar aanwijst als erfgenaam.

5. LEVENSTESTAMENT? GEEN GARANTIE

In Nederland worden massaal levenstestamenten opgesteld. Daarin legt u vast wie uw financiële, medische en persoonlijke zaken zal regelen als u dit zelf niet meer kunt. Deze vertrouwenspersoon of vertegenwoordiger is dan bevoegd om namens u te handelen. Op deze manier kunt u voorkomen dat uw kinderen naar de rechter moeten om uw vermogen onder bewind te laten stellen.

Maar Spaanse en Franse notarissen en instanties accepteren zo’n Nederlands levenstestament vaak niet. Bosscher geeft het voorbeeld van een zoon die namens zijn dementerende moeder het Franse vakantiehuis wilde verkopen. ‘De koop werd gesloten, maar bij de ondertekening van de koopakte in Frankrijk werd tot zijn verbijstering het levenstestament niet erkend.

Simpelweg omdat de woning en koopsom er niet specifiek omschreven stonden. Er zat dus niets anders op dan alsnog naar de Nederlandse rechter te gaan om de moeder onder bewind te laten stellen, met alle vertraging van dien.’

Tromp stelt voor haar cliënten een levenstestament op, maar voor hun Spaanse bezit een aparte, tweetalige algemene volmacht naar Spaans model. ‘Die bij wilsonbekwaamheid ook daadwerkelijk gebruikt kan worden. Anders moet je voor bewind naar de Spaanse rechter. En als je denkt dat zo’n procedure in Nederland al lang duurt, dan ken je de Spaanse rechtspraak nog niet.’

6. REKEN SLIM AF MET DE FISCUS

Als iemand in Nederland woont op het moment van zijn overlijden en een vakantiehuis heeft in Frankrijk of Spanje, dan moeten de erfgenamen het huis in beide landen aangeven voor de erfbelasting. Dit is alleen anders als de erflater meer dan 10 jaar elders woonde en was uitgeschreven in Nederland.

Bij dubbele belastingheffing wordt wel een vermindering toegepast in Nederland. In Spanje wordt een langstlevendentestament uitgelegd alsof er maar één erfgenaam is, waardoor ook maar één fiscale vrijstelling geldt.

‘Dan kan het nuttig zijn om een deel van de bezittingen toe te delen aan de kinderen, bijvoorbeeld een deel van de woning. Op die manier kunnen meerdere vrijstellingen worden benut. De vrijstellingen van kinderen zijn vaak even groot als die van echtgenoten en veel groter dan wij gewend zijn. De precieze hoogte verschilt per comunidad’, zegt Tromp.

In Frankrijk geldt voor de langstlevende echtgenoot een algehele vrijstelling; die hoeft dus helemaal geen successierecht te betalen. Vergeleken met Nederland hebben kleinkinderen in Frankrijk slechts een kleine vrijstelling. Voor samengestelde gezinnen is van belang dat in Frankrijk stiefkinderen niet tellen als ‘kinderen’. Er is immers geen bloedverwantschap. Dat betekent dat de kinderen van uw partner 60 % erfbelasting verschuldigd zijn. In ons land zijn stiefkinderen fiscaal gelijkgeschakeld met eigen kinderen.

7. HOUD REKENING MET DE BUREAUCRATIE

Formulieren, stempels en verklaringen: in Frankrijk en Spanje kost het een hoop tijd en moeite om zaken te regelen. Tromp: ‘Een voorbeeld: voor niet in Spanje wonende erfgenamen moet de aangifte erfbelasting gedaan worden in Madrid – ook al staat het huis in Malaga.

Daarnaast zijn de banken ontzettend lastig. Voor de erfbelastingaangifte heb je een bankcertificaat nodig met de stand van de rekeningen op de dag van overlijden. Het is een hele toer om zo’n certificaat te krijgen.’

‘De bureaucratie is nog een reden om je te laten adviseren door iemand die de taal, cultuur, gebruiken én de wetgeving kent’, besluit Bosscher.<<

Voor meer informatie en begeleiding bij nalatenschappen in Frankrijk

Mr. Mireille Bosscher, kandidaat-notaris

Juridische Adviespraktijk Bosscher
President Kennedylaan 19, 2517 JK Den Haag (Pays-Bas)
tel. + 31 (0)6 42661075

tel. + 31 (0)70 2196868

tel. + 33 (0)970733287

info@bosscher-advies.nl

www.bosscher-advies.nl

Voor meer informatie en begeleiding bij nalatenschappen in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen

Vestiging Lelystad :

Contactpersoon: mr. J.T. (Judy) Tromp

Tussen 8:30-17:00

Het Ravelijn 50, 8233 BR Lelystad

+31 320 247 394

info@erfrechtinspanje.nl